Wat is de Kodályhub?

De Kodályhub is een online platform met bronnen en lesmateriaal dat muziekdocenten en groepsleerkrachten kunnen gebruiken voor hun  muzieklessen. De MusicBook module bevat al meer dan 1.000 geanalyseerde muziekstukken en liedjes, waarvan een groot gedeelte met een begeleidend spel of een dans of bewegingen. De database wordt steeds aangevuld door de geregistreerde gebruikers.

Gebruikers van de Kodályhub maken deel uit van een wereldwijde gemeenschap van muziekdocenten, op dit moment meer dan 2500 gebruikers uit meer dan 50 landen. Registratie is gratis en wijst zich vanzelf via kodalyhub.com.

In december 2019 werd de Kodályhub feestelijk gepresenteerd in de Liszt Academie in Budapest. Het is een online platform met muziekles- en studiemateriaal van en voor gebruikers uit de hele wereld. Alle geregistreerde gebruikers van de Kodályhub kunnen nieuw materiaal uploaden. Het Kodály Institute in Kecskemét bekijkt al het materiaal op de criteria van de hub voordat het online wordt gepubliceerd.

Tussen 2016 en 2019 werkten het Kodály Institute van de Liszt Academie in Budapest, het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, het Koninklijk Conservatorium van Schotland in Glasgow en de Nationale Jeugdkoren van Nederland en Schotland samen in een Erasmus+ Partnership Programme. De partners vonden elkaar omdat ze allemaal muziekonderwijs, hbo-opleidingen en cursussen aanboden die gebaseerd zijn op de Kodály-werkwijze. De Kodályhub is een van de eindproducten van dit intensieve internationale samenwerkingsproject.

Muziek als Vak

De opleiding ‘Muziek als Vak’ aan het Koninklijk Conservatorium richt zich op muziekeducatie volgens de Kodálywerkwijze. De naam ‘Muziek als Vak’ geeft aan dat muziek een vak is dat je als beroep kunt uitoefenen, en dat het een vak is dat je kunt leren als onderdeel van je algemene ontwikkeling, bij voorkeur op school.

De opleiding begon in 2010 met een aanvraag bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) binnen de regeling ‘Krachtig Meesterschap’, die was bedoeld om schoolvakken een nieuwe impuls te geven. Binnen het conservatorium in Den Haag was het besef gegroeid dat muziek in het reguliere onderwijs niet de plaats had die het verdiende, waardoor een brede muzikale vorming voor veel leerlingen niet meer vanzelfsprekend was. Een belangrijke vraag was: besteden we naast het opleiden van professionele musici genoeg aandacht aan goed muziekonderwijs voor alle kinderen?

Inhoudelijk werd gekozen voor de Kodály-werkwijze, omdat daarmee een heldere vakmatige langetermijnontwikkeling mogelijk is, onafhankelijk van muziekgenre of repertoire. Om de nieuwe vorm van het schoolvak ‘Muziek’ mogelijk te maken, bleek een na- en bijscholingsprogramma nodig voor docenten, leerkrachten en musici. Dit werd ‘Muziek als Vak’. Vanuit dat programma is later de masterspecialisatie ‘Music Education according to the Kodály Concept’ ontstaan. Studenten van deze masterspecialisatie hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de Kodályhub.

Muzikaal knooppunt

‘Kodály’ verwijst naar een werkwijze die we tegenwoordig het beste ‘op Kodály geïnspireerd muziekonderwijs’ kunnen noemen. Het belangrijkste principe van de Kodály-werkwijze, ook wel aangeduid met ‘het Kodályconcept’, is muziek leren door muziek te maken, vooral door te zingen.

Daarbij wordt vanaf jonge leeftijd ook aandacht besteed aan muzikale geletterdheid, oftewel het lezen en schrijven van muziek. Deze werkwijze is in de laatste vijftig jaar wereldwijd vertaald naar verschillende muziekpraktijken en onderwijssituaties.

De hub is een online muzikaal knooppunt: een website waar een internationale gemeenschap van muziekdocenten informatie deelt over de Kodálywerkwijze en over evenementen, trainingen, video’s en lesmateriaal. Het is een relatief nieuw platform, maar mede door de actieve bijdrage van meer dan dertig masterstudenten en door muziekdocenten die de hub na de online publicatie zijn gaan gebruiken, is er al veel materiaal beschikbaar. De inhoud en de reikwijdte van het aanwezige materiaal breidt zich ook nu nog steeds verder uit.

Een nieuwe digibordmethode?

De Kodályhub is geen digibordmethode, zoals EigenwijsNext, of 123ZING. De hub bevat geen lessen die aan leerlingen kunnen worden gepresenteerd vanaf het beeldscherm. De gebruikers van de Kodályhub zijn in eerste instantie de leerkrachten en muziekdocenten. Zij kunnen lesmateriaal in de hub vinden.

De gedachte hierachter is dat muziek maken gaat over de menselijke interactie tussen de leerkracht en de leerlingen en tussen de leerlingen onderling. Het vraagt enige muzikale vaardigheden van de leerkracht om op een manier les te kunnen geven waarbij de leerling leert door zelf te ervaren en te doen, maar waarbij het proces op een muzikaal logische manier wordt aangeboden. Een eigen muzikale training is waarschijnlijk onontbeerlijk. Er is lesmateriaal te vinden voor alle niveaus van leerlingen: van peuterspeelzaal tot conservatorium en alle doelgroepen daarbuiten.

Is er een vaste ‘leerlijn’?

Deze vraag wordt vaak gesteld. Is er een Kodály-methode, waarin de lessen in een voorgeschreven volgorde worden aangeboden, die vervolgens met een groep kunnen worden uitgevoerd? Met name in de Engelstalige wereld bestaan wel dergelijke methode-achtige benaderingen.

Interessanter is als de leerkracht, dirigent of muziekdocent weet hoe het muzikale leerproces bij de leerlingen verloopt en in staat is volgens die gedachte het geschiktste, interessantste en leukste repertoire te kiezen om te oefenen en uit te voeren met de leerlingen.

Dat is natuurlijk een complexe zaak. In muziek komen veel vaardigheden samen: zingen en spelen, ritmische vaardigheden, kunnen luisteren terwijl je zingt of speelt, samen zingen en samenspelen met anderen, kunnen omzetten van klank naar een naam voor die klank (bij ‘Kodály’ via relatieve solmisatie en ritmetaal) en een symbool (muziekschrift). Cognitieve en praktische vaardigheden versterken elkaar hierbij. Afhankelijk van het vertrouwen in de eigen vaardigheden én het niveau van de leerlingen kan een docent verschillende routes kiezen.

Dit is waar de hub allerlei mogelijkheden biedt: van repertoire waarbij beweging en spellen op de voorgrond staan tot muziekstukken waarbij een link wordt gelegd naar bijvoorbeeld begrip van harmonie.

In de MusicBook module op de hub kun je op veel verschillende eigenschappen selecteren in de database met inmiddels meer dan duizend muzikale activiteiten. Je kunt zoeken op genre, taal, gelegenheid of thema (zoals seizoenen of dieren), vocaal of instrumentaal en op meer muzikaal-technische aspecten zoals muzikale vorm, maatsoorten, melodische en ritmische patronen, toonaarden en harmonische progressies. En op ‘suggested age range’; dit is ‘gesuggereerd’ omdat het afhankelijk is van de muzikale ervaring van de leerlingen of een activiteit passend en relevant is. Al het materiaal in het MusicBook is geanalyseerd door de docenten die hun muziekactiviteiten delen, zodat je als gebruiker kunt zien wat de muzikale inhoud van het materiaal is.

Voorbeeld

Je bent op zoek naar een Nederlands kinderlied met een spel met als onderwerp dieren. Daarnaast wil je werken aan de ritmische elementen ta (beat) en ta-di (beat in tweeën). In het MusicBook selecteer je als volgt:

• Genre: Children’s song
• Language: Dutch
• Theme or occasion: Animals
• Rhythmic elements: kwartnoot en achtste noot

Er verschijnt een selectie van 12 liedjes. Het lied ‘Er was een boer die had een hond’ heeft een pdf met de muzieknotatie en tekst, en een spelbeschrijving. Daarnaast kun je in de analyse zien welke muzikale elementen nog meer kenmerkend zijn voor dit lied. Aan de hand daarvan kun je bekijken hoe je het in je eigen leerlijn zou willen inzetten. En als je vragen hebt, kun je contact opnemen met de persoon die het lied in de database heeft gezet.

Nog een voorbeeld

Voor je kinderkoor zoek je een meerstemmig stuk voor sopraan/sopraan/alt.

• Type of Choir: Children’s Choir
• Voicing: SSA

Er verschijnen drie Engelse madrigalen en twee Nederlandstalige stukken: ‘Op een lichte warme zomermorgen’ en een driestemmig arrangement van ‘IJsbeer’. Als je de selectie SSA weglaat, worden 109 records getoond uit allerlei delen van de wereld, in verschillende talen.

Wat vind je verder in de hub?

Naast de MusicBook database vind je in de Community muziekdocenten uit alle werelddelen. Je kunt contact leggen met collega’s die werken in verschillende schooltypen en in muziekpraktijken. In Nederland zijn er op het moment van schrijven 391 geregistreerde gebruikers.

In de Calendar staan conferenties en cursussen vermeld. We hopen dat de kalender na de covid-periode weer aangevuld zal worden met veel live evenementen. Een aanrader is bijvoorbeeld de zomercursus in Kecskemét, Hongarije, die in de 3e en 4e week van juli plaatsvindt, of het Masterclass Weekend van Muziek als Vak in Den Haag in april 2022.

In de afdeling About Kodály gaat het over Kodály als componist, als muziekpedagoog en als onderzoeker in het veld van de etnomusicologie. In het begin van de 20e eeuw heeft Kodály samen met Béla Bartók een enorme hoeveelheid volksmuziek verzameld en geanalyseerd. Er staat ook een korte film over het leven van Kodály.

De pagina’s onder Principles – Main principles of Kodály’s music pedagogy en Kodály’s principles in the perspective of the 21st century bieden inzicht in de principes van de Kodály-werkwijze. Je vindt daar heldere uitleg en citaten per onderwerp, bijvoorbeeld over art music, met daarbij video’s van lessen die opgenomen zijn in tot nu toe voornamelijk Hongaarse scholen. Het zou goed zijn als we daar binnenkort mooie Nederlandse praktijkvoorbeelden aan kunnen gaan toevoegen.

In Publications en For teachers vind je informatie op het gebied van diverse aspecten van muziekonderwijs. Bijvoorbeeld zingen met je leerlingen: hoe pak je bepaalde vocale problemen aan? Er staan artikelen en bronnen over het combineren van muziek en beweging, de waarde van singing games in een inclusief schoolsysteem, en ontwikkelingen in het muziekonderwijs in de 19e eeuw (de methodiek van Sarah Glover en John Curwen) die de basis vormen van een aantal aspecten van de Kodály-werkwijze.

Rijke bron van inspiratie

De Kodályhub wil en kan nadrukkelijk niet de rol van de leerkracht overnemen. Inspireren en uitnodigen om te leren wél. Het is geen hulpmiddel bij een methode, maar een rijke bron van informatie en inspiratie voor je eigen leerlijn. Je vindt er direct toepasbare les-ideeën en materiaal om je verder te verdiepen in de Kodály-werkwijze. Voor dat laatste zijn daarnaast de Muziek als Vak masterclass weekenden van harte aan te bevelen*.

*Op 9-10 april 2022 is er een Muziek als Vak Masterclass Weekend in Amare in Den Haag.