Elke school een Vakspecialist Muziek

Johan Sterken en Suzanne Kratsborn delen hun visie op de manier waarop het muziekonderwijs in de basisschool van binnenuit geborgd is.

Het muziekonderwijs op basisscholen heeft de afgelopen jaren de nodige aandacht gekregen met als resultaat dat meer basisscholen muziek een vaste plek geven in hun curriculum.

Dat is een mooie ontwikkeling. Stichting Méér Muziek in de Klas heeft sterk ingezet op het realiseren van muziekonderwijs door regionale partijen te verbinden zoals muziekverenigingen, regionale overheden, bedrijven, poppodia, pabo’s en conservatoria. De positieve impuls die door zovelen is gegeven aan het muziekonderwijs is werkelijk heel bijzonder te noemen. Nu staan we voor de opdracht dit vast te houden, of liever nog: uit te breiden.

Dit vraagt van basisscholen een duidelijke visie op het muziekonderwijs dat ze willen aanbieden en dat vraagt weer om samenwerking met de partners die daarbij passen. Die samenwerking moet worden geïnitieerd en  georganiseerd. Een inhoudelijke leerlijn is een must, deze kan deels samen met die partners worden aangeboden aan de leerlingen. Hiervoor is kennis nodig van het muziekonderwijs in de volle breedte, dat wil zeggen kennis van muzikale ontwikkeling van kinderen, de leerlijn muziek, muzikale doelen, didactische aanpak en samenwerking met muzikale partners.

Niet elke leerkracht voelt zich hier competent in. Daarom is het belangrijk dat er op iedere basisschool iemand is die zich verantwoordelijk voelt voor het muziekonderwijs. Wij pleiten daarom voor een vakspecialist muziek op elke basisschool. 

Muziekonderwijs in de basisschool 

Doorgaans wordt het muziekonderwijs op de basisschool verzorgd door: 

• De groepsleerkracht: de leerkracht die verantwoordelijk is voor een bepaalde groep kinderen. 
• Een vakspecialist muziek. Deze persoon heeft een hbo-diploma, meestal pabo, en heeft de post-hbo-opleiding Vakspecialist Muziek afgerond. De vakspecialist muziek is meestal groepsleerkracht op een basisschool waar hij of zij – net als een vakleerkracht muziek – het muziekonderwijs in meerdere groepen geeft, en in andere gevallen heeft hij/zij een meer coachende rol voor de collega-groepsleerkrachten.
• Een vakleerkracht muziek. Deze persoon heeft aan het conservatorium de opleiding Docent Muziek gevolgd, is vaak zzp’er of wordt via een culturele instelling ingehuurd door een school voor een of twee dagen per week, of is soms in dienst van een bestuur. Vakleerkrachten zijn vaak verbonden aan meerdere scholen.

In ons ideaalbeeld wordt het muziekonderwijs zo ingericht dat het niet alleen afhankelijk is van het enthousiasme van de groepsleerkracht. Het vak muziek heeft structurele aandacht nodig, wil het een betekenisvolle bijdrage leveren aan zowel de brede als de muzikale ontwikkeling van de leerlingen. Het krachtigst is dit wanneer de school garant staat voor een muzikaal uitdagende omgeving. Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid van de individuele groepsleerkracht, dit is een team-aangelegenheid waarin de vakspecialist muziek de spil is.

Schoolleider over vakspecialist muziek Brenda:
Brenda is op onze school de vakspecialist muziek. Ze regelt en organiseert de planning van de lessen, doet voorstellen voor het aanschaffen van muziekinstrumenten en bereidt, vaak in overleg, de vieringen voor. Ze is verantwoordelijk voor de inhoud van de lessen en de doorgaande lijn muziek van groep 1 t/m 8. Tijdens onze studiedagen is er regelmatig een moment gepland waarbij Brenda collega’s inspireert of hun kennis opfrist. Voor mij als schoolleider is Brenda dé aanjager als het gaat om muziek. Ze doet voorstellen voor het professionaliseren en verder uitbouwen van dit vak op onze school.

Vakspecialist muziek
De vakspecialist muziek is degene die ervoor zorgt dat muziek formeel en met kwaliteit in het curriculum zit, maar dat niet alleen: hij vervult ook een voortrekkersrol. Hij zorgt ervoor dat kansen worden benut om muziek te verbinden met alle inhouden die betekenisvol zijn voor de school: de thema’s, de weeksluiting, het opluisteren van vieringen van allerlei aard, enzovoorts. Hij coacht collega’s en geeft muzieklessen in meerdere groepen. De vakspecialist muziek neemt de totale ontwikkeling van het kind als uitgangspunt, kent de school en de kinderen. 

Vakleerkracht muziek
Er zijn ook scholen die een vakleerkracht muziek in dienst hebben. Voor de vakleerkracht zal muziek vaak het vertrekpunt zijn. Door zijn opleiding aan het conservatorium heeft hij een hoog niveau van muzikale vaardigheid – vaak op meerdere instrumenten – en kennis van muziektheorie en -didactiek. Hiermee kan hij de kinderen enorm inspireren. Toch is het aantal vakleerkrachten muziek veel kleiner dan het aantal basisscholen: een vakleerkracht op elke school is simpelweg niet haalbaar. 

Samen voor kwaliteit
Hoe mooi is het als vakspecialisten, vakleerkrachten en groepsleerkrachten samen zorg dragen voor kwalitatief muziekonderwijs in de hele basisschool, ieder vanuit zijn eigen kennis, vaardigheden, ervaring en mogelijkheden. Samenwerking is dé formule om het muziekonderwijs binnen de school kwalitatief en duurzaam te maken. 

Opleiding Vakspecialist Muziek
De post-hbo-opleiding vakspecialist muziek leidt professionals in de basisschool op tot vakspecialist muziek. In één jaar tijd ontwikkelen de deelnemers hun eigen muzikale vaardigheden en de inhoudelijke, vakdidactische kennis op het gebied van muziek. 

In 2023 is de opleiding herzien, zowel onderwijskundig als inhoudelijk. De vakopleiding is te volgen op verschillende locaties in het land, maar overal werken cursisten aan dezelfde leeruitkomsten: zij kunnen muzieklessen geven in groep 1 t/m 8, collega’s ondersteunen, en de leerlijnen voor muziek uitwerken tot kwalitatief muziekonderwijs. Ze vormen een visie op muziekonderwijs en kunnen leidinggeven aan een musicerende klas, een schoolkoor of -orkest, en de kwaliteit ervan verhogen door gerichte interventies. Tijdens de opleiding geeft de deelnemer muzieklessen in verschillende groepen binnen de basisschool.

Vakspecialist muziek Sabrina:
Een jaar lang mocht ik de opleiding Vakspecialist Muziek gaan doen, zodat het muziekonderwijs op onze school een nieuwe impuls kon krijgen. Een jaar lang heb ik me als een vis in het water gevoeld, steeds weer nieuwe  dingen lerend en nieuwe inzichten verwervend. Doordat ik heb lesgegeven in alle jaargroepen, heb ik gezien en gehoord dat niet alleen de kinderen heel veel leerden van de variatie in lessen, maar dat ook de leerkrachten
ideeën en zelfvertrouwen vergaarden. Na mijn afstuderen is nu de volgende stap voor mij: het opstarten van een echte schoolband. Het instrumentarium is aangeschaft, de kinderen zijn enthousiast gemaakt ... Nu gaat het écht beginnen!

De opleiding is bedoeld voor professionals die ervaring hebben in het werken met groepen kinderen en zich willen verdiepen in muziekonderwijs op de basisschool. Muzikale kennis en vaardigheden zijn een must om deze opleiding met succes te kunnen afronden. Er vindt een intake plaats om de wederzijdse verwachtingen en haalbaarheid te bespreken. Een werkof stageplek op een basisschool is een vereiste. Elke school die de ambitie heeft om muziekonderwijs te verstevigen is geschikt.

De opleiding is alleen al de laatste zeven jaar door bijna 500 mensen uit het hele land met succes gevolgd. Ook bieden verschillende pabo’s de mogelijkheid om al tijdens de opleiding op het niveau van de vakspecialist muziek te komen; er zijn studenten die uitblinken in het vak muziek en graag de rol van vakspecialist muziek op zich nemen. Ruim 600 studenten volgden deze route. Het is mooi om te zien hoe het aantal vakspecialisten muziek op basisscholen groeit, maar er is ook nog een weg te gaan voordat elke basisschool werkelijk die vakspecialist muziek in huis heeft.

Meer informatie

Vakspecialist Muziek: vakspecialistmuziek.nl. 
Algemeen: wordmuziekdocent.nl