iSelf-aanpak nuttig voor muziekonderwijs

Het boek iSelf was een leestip van de directeur van een basisschool waar ik muziekdocent ben. De school implementeert de iSelf-didactiek via trainingen en onderlinge coaching.

iSelf is een handboek voor leraren in het primair onderwijs. Zij kunnen aan de hand daarvan kinderen zelfsturende vaardigheden aanleren. Ik was direct geïnteresseerd omdat ik een groot voorstander ben van het gedachtegoed van Maria Montessori: ‘leer mij het zelf te doen’. Na lezing van het boek kijk ik met een andere blik naar mijn lessen. De beschreven strategieën kun je toepassen om je leerlingen zelfsturend te laten leren. Dit moet je zien als een ‘sausje’ over je les. Ik ervaar dit als goed toepasbaar in het muziekonderwijs.

Waarom nu Met zelfsturende vaardigheden kunnen kinderen zelf invloed uitoefenen op hun motivatie, gedrag, (meta)cognitie en ruimte en materiaal. Afhankelijk van je lesinhoud en de leerdoelen die je hebt, kies je enkele vaardigheden waar je met de kinderen aan wilt werken, bijvoorbeeld: plannen, materialen kiezen en samenwerken. Die vaardigheden leer je aan via expliciete instructie. Dit houdt in dat je heel direct benoemt wat de leerling leert, waarom nu en hoe. De auteurs hebben dit schematisch vormgegeven in een flowchart.

De helft van het boek bestaat uit instructie voor leerkrachten. In dit gedeelte wordt het jargon uitgelegd en worden de drie pijlers besproken: 1) expliciete instructie van zelfsturend leren; 2) integratie van de instructie van zelfsturend leren in de lesstof; 3) aansluiten op het individu. De andere helft van het boek bestaat uit bijlagen die te gebruiken zijn in het onderwijs: vragenlijsten voor zowel leerkracht als leerling, een observatieschema en een feedbackmodel.

De Golden Circle van Sinek komt in het boek langs als hulpmiddel bij coaching van leerkrachten onderling. Vanuit dit model kun je nadenken over waarom je het belangrijk vindt dat kinderen leren om zelfsturend te leren. De auteurs raden aan om als leerkracht een eigen leerdoel te formuleren. Zo kun je vanuit jouw visie op onderwijs met het concept aan de slag. iSelf gaat uit van het individu op zowel leerkracht- als leerlingniveau. Wat voor de een werkt, werkt voor de ander niet.

Muziekles met ‘iSelf-saus’

De meest voor de hand liggende muzieklessen waarin zelfsturing duidelijk aan bod komt, zijn compositielessen. In deze lessen werken leerlingen vaak samen, kiezen ze materiaal en moeten ze goed plannen. Maar ook in lessen waar je klassikaal een lied aanleert, kun je zelfsturing aan bod laten komen. Denk hierbij aan motivatiestrategieën of reflectie op het eindresultaat. Een ‘iSelf-sausje’ over je muziekles heeft wat mij betreft een meerwaarde. Het geeft diepgang en stimuleert leerlingen om verantwoor-delijkheid te nemen over hun eigen leerproces.