Ruud van der Wel is muzikant en al 36 jaar werkzaam in de revalidatie. Hij begon als zweminstructeur maar is inmiddels ademhalingstherapeut. Zijn belangrijkste instrument: muziek.

In 2008 richtte hij de stichting My Breath My Music op. Het doel van de stichting is mensen met een zware lichamelijke beperking de mogelijkheid bieden tot het maken van muziek op speciale (elektronische) muziekinstrumenten. De stichting wil deze instrumenten zelf maken door bestaande instrumenten aan te passen of nieuwe te ontwikkelen.

Het begon in 1999 met twee leerlingen van Mytylschool de Brug, gehuisvest in hetzelfde pand als Rijndam revalidatie, waar Ruud werkzaam is. Het leek Ruud een goed idee dat de ademtherapie van de jongens zou bestaan uit het leren bespelen van een elektronische saxofoon. De directie gaf groen licht en al snel bleek het een prima instrument voor zijn ademtherapie. Zo begon zijn carrière als muziektherapeut en ontwikkelaar van aangepaste muziekinstrumenten.

“Ik ben muzikant, heb in bandjes gezeten en ben daarnaast geïnteresseerd in techniek. De twee jongens met wie ik ben begonnen, hadden een progressieve spierziekte waarbij je steeds minder kunt. Ook ademen gaat moeilijker. Ineens zaten ze gezellig muziek te maken en wilden ze ook een instrument om thuis op te spelen. Dan ga je daar je best voor doen. Voordat ik het wist, had ik meer kinderen die muziek maakten en daarvoor trouw naar therapie kwamen."

Muziek maken als vorm van ademtherapie was nieuw bij Rijndam revalidatie. Hoe zag de ademtherapie eruit voor die tijd?

“Fysiotherapie met ademhalingsoefeningen. Omdat spierziektes chronisch zijn, moet je je leven lang blijven oefenen. Wanneer je een instrument pakt en liedjes gaat leren spelen, ben je daar, zonder dat je er erg in hebt, mee bezig. Bovendien ontwikkel je je muzikaliteit en word je als kind uitgedaagd om beter te leren spelen.”

Hoe is het idee van de Magic Flute ontstaan?

“David Whalen, een advocaat uit Amerika die na een ski-ongeluk een dwarslaesie had gekregen [verlamd vanaf de schouders - red.], kwam via mijn website bij mij terecht. Hij wilde graag muziek maken en gebruikte daarvoor een soort schuiffluit waarbij hij het stokje had vastgezet in een doos. Door zijn hoofd op en neer te bewegen, kon hij het geluid beïnvloeden. Vanuit dit idee is in samenwerking met Brian Dillon [een Ierse ondernemer gespecialiseerd in elektronische toepassingen voor mensen met een beperking - red.] een elektronische versie ontwikkeld. Zo is het begonnen. Het instrument heeft zich inmiddelsbewezen. In 15 jaar tijd zijn er nu 160 gemaakt. Je kunt via de stichting een Magic Flute bij ons lenen.”

(scroll naar beneden of klik hier voor uitleg hoe de Magic Flute werkt)

Welke instrumenten heb je (mede-) bedacht en ontwikkeld?

“Inmiddels een aardige lijst. Mijn grootste uitvinding is de GroovTube, een hulpmiddel om op een effectieve en speelse manier ademhaling en mondmotoriek te oefenen en zichtbaar te maken op de iPad. De GroovTube [zie foto (papieren Pyramide pagina 12)] wordt via bluetooth met de iPad verbonden. Speciaal voor dit instrument ontwikkelde apps stimuleren kinderen in spelvorm om ademhalingsoefeningen te doen. In de app Breath Score bijvoorbeeld, krijgen kinderen allereerst een leuk herkenbaar liedje te horen. Vervolgens proberen ze blazend op het instrument het liedje noot voor noot te reproduceren.

Iedere keer als ze blazen, komt het volgende nootje. De kinderen leren zo ritme te blazen, want de begeleider kan erop aandringen dat het kind sneller blaast, of in het ritme ritmisch blaast, zoals te zien is in dit filmpje. Het instrument wordt overal in Nederland gebruikt voor ademhalingstherapie.

De apps voor de GroovTube moeten soms worden aangepast, bijvoorbeeld wanneer besturingsapparaten veranderen. Dat heb je bij de Magic Flute bijvoorbeeld niet. Die kun je vergelijken met een elektrische piano waar je de software ook niet van hoeft aan te passen.”

Wat is het laatste instrument dat je hebt ontwikkeld?

“Een instrument waar ik heel erg in geloof: de Adaptive Travel Sax. Ik heb in samenwerking met Odisei Music uit Spanje een aangepaste versie ontwikkeld. Onze jarenlange ervaring en kennis over aangepaste instrumenten vind je erin terug. Het geluid komt via een gratis app uit de telefoon of tablet, en met een externe voetschakelaar is het instrument volwaardig met één hand te bespelen.

Omdat wij de toetsen kunnen herprogrammeren, is er voor eenhandige bespelers zowel een linkshandige als rechtshandige versie mogelijk. Dit instrument zou ook wel eens geschikt kunnen zijn voor mensen met een visuele beperking. Eén hand bedient het instrument. De andere hand kan dan braille lezen. Een muziekdocent kan met dit instrument meteen uit de voeten. De toon is gelijk goed, dus het gaat vooral om vingerzetting. Op onze website vind je een gratis lesmethode. Je kunt de sax bij ons lenen maar hij is ook te bestellen bij Odisei Music.”

Waar ben je trots op?

“Op de schoolband. Mytylschool De Brug vroeg mij om naschools aanbod te organiseren. Dat werd onze band De Bridge. Het naschoolse aanbod is inmiddels allemaal verdwenen maar mijn band bestaat nog steeds. We hebben gespeeld met saxofonist Candy Dulfer, trompettist Andre Heuvelman, het Nederlands Studenten Orkest en we hebben een warme band opgebouwd met North Sea Round Town. Onze huidige zangeres wordt door Yanna Pelser gecoacht in het schrijven van eigen nummers.”

Heb je nog ambities of wensen?

“Ik heb veel van mijn ambities kunnen realiseren. Mijn wens is nu dat mijn werk overeind blijft en dat veel meer kinderen en mensen de weg vinden naar muziekbeoefening. Het percentage van mensen met een beperking dat muziek maakt, is bedroevend laag.

Mensen met een lichamelijke handicap moeten gewoon meedoen. En ik durf te stellen dat ik iedereen kan helpen met een instrument op maat. Het liefst ontwikkel ik nieuwe instrumenten ook in samenwerking met mensen met een beperking. De laatste oogbesturingssoftware heb ik ontwikkeld met een man uit Duitsland die een spierziekte heeft. Het bizarre is alleen dat hij nu gratis voor ons werkt omdat hij anders zijn uitkering kwijtraakt. Dat zou anders moeten.”