Van top tot teen

Bij dit prentenboek, bedoeld om het jonge kind te leren hoe de lichaamsdelen heten, kun je tal van liedjes of versjes en activiteiten met muziek bedenken, naast het bekende ‘Hoofd, schouders, knie en teen’. Het boek toont mensen in alle kleuren en biedt grappige tegenstellingen: je oren zijn om in te fluisteren of misschien om… op te eten!? ‘Dit is je voet, mag ik even ruiken? Jakkie! Een stinkiestankie voet!’ en heerlijke jammie jammie-teentjes.

Een papa gebruikt zijn mond om te zingen: kan het kind dat ook? En natuurlijk maakt je neus geluid als je erop duwt. Je kunt het allemaal direct op speelse wijze toepassen met de dreumes of peuter die bij je op schoot zit.

Lied- en versjestips bij het boek:

•  ‘Hoofd, schouders, elleboog en been’, ‘Kusje op je linkerwang’, ‘Lie la luik’ en ‘Dit voetje, dat voetje’, uit Muziek tussen Schoot en School, Marijke Albers en Rita Rikhof, Uitgeverij De Toorts Haarlem, 2003-2
• ‘Neus’, uit Ba-boem!, Félice van der Sande, uitgave in eigen beheer, 2019 - ‘Handen en voeten’ en ‘Pim pam peus’, uit Pim pam peus… tik eens op je neus 1, doe-liedjes voor kinderen van 3 tot … jaar, Stan van Vaerenbergh, Uitgeverij De Garve Brugge
   

Stampen, tikken en zingen

KonijntjeToby zou graag willen zingen, maar zijn gezang klinkt vreselijk, iedereen rent ervoor weg. Gelukkig ontdekt de specht dat Toby geweldig kan stampen. Hij roffelt heerlijk met Toby mee.

Andere dieren sluiten zich aan bij de twee en samen geven ze een prachtig concert. De dieren zijn expressief en duidelijk geïllustreerd in hoofdzakelijk zwart, wit, bruin en oranje tegen een geloofwaardige bosachtergrond in allerlei schakeringen van groen.

Myriam Berenschot verbeeldt met knappe hand beweging door de houding van een pootje of snavel of met dubbelbeelden. Een heerlijk nieuw prentenboek met tips om op eenvoudige manier muziek te maken in de klas door te tikken, stampen en zingen.

Muziekinstrumenten met karakter

Daantje Dirigentje, een pittig kind in jacquet met twee staarten en een grote bril, speelt de hoofdrol in een reeks voorleesboeken rondom muziekinstrumenten die voor het Concertgebouworkest zijn geschreven door Erik van Os en Elle van Lieshout. Deel 1 verscheen in april met de hoorn als hoofdpersoon, deel 2 met de viool komt in september uit.

In deel 1 is Daantje Dirigentje snipverkouden. Daarom hoort ze Hoorn niet goed. Of ligt het toch niet aan Daantjes verstopte neus en oren? Viool, in deel 2, wil niet naar school. Hoe krijgt Daantje hem zover dat hij in het orkest gaat spelen, in plaats van thuis? 

Tekenaar Emanuel Wiemans geeft gezicht aan alle instrumenten en zorgt voor grappige details, zoals rode sneakers voor Hoorn, en de manier waarop Daantje Viool en Strijkstok meesleept aan één arm, Viool met de hakken in het zand.

Erik van Os en Elle van Lieshout blinken uit in de poëzie, met zelfverzonnen woorden zoals krukkerig en snukkerig, en een prettig ritme in de dichtregels: ‘Koperpoets en wollen lappen helpen soms om op te knappen’.

Wil je weten hoe de instrumenten van het orkest klinken? Met een QR-code in het boek kom je bij de 12 internationale slaapliedjes uit de ‘Ssst… lekker slapen Concertreeks’, die zijn opgenomen door musici van het Concertgebouworkest.

Op een ladder bij de contrabas

Mylo Freeman maakt zich sterk voor prentenboeken met in de hoofdrol gekleurde kinderen en kinderen van verschillende etnische achtergrond, onder andere een reeks over prinses Arabella. In het deel ‘Prinses Arabella maakt muziek’ gaat Arabella naar een concert.

Dat smaakt naar meer, maar helaas blijkt zelf muziek spelen niet zo gemakkelijk. Gelukkig ontdekt Arabella dat muziek dirigeren haar beter afgaat.

Het boek voor kinderen vanaf 3 jaar, heeft een kort en duidelijk verhaal, en je kunt in de klas of op schoot veel begrippen uit de tekst uitleggen: concert, orkest, toetsen, kattengejank … , en niet te vergeten notenschrift, te zien in de handen van Arabella’s oma.

Arabella en haar familie komen tot leven in ecolinestreken tegen een witte achtergrond. Wie andere delen uit de serie over Arabella heeft gelezen, herkent prins Mimoen, prinses Sofie en prinses Ling.

Hoewel Freeman kinderen van alle kleuren de gelegenheid geeft zich te spiegelen aan hoofdpersonen in haar boeken, conformeert ze zich op andere gebieden aan stereotypen: de jongens een broek, de meisjes een jurk en lang haar, een gouden kroon voor alle prinsessen en prinsen. 

Mylo Freemans vader was bassist, leuk detail daarom dat Sofie de contrabas bespeelt. De manier van bespelen in de tekeningen klopt niet, en Sofie staat op een ladder: dat ding is gewoon te groot, een grappige observatie. 

Maar dat de trompet in de handen van Ling, en de strijkstok bij Mimoen ook verkeerd zijn gedaan, vind ik wel jammer, zelfs als Freeman dit opzettelijk zo zou hebben getekend om te laten zien dat het lastig is voor een klein kind.

Toch vind ik het met de frisse en opgewekte tekeningen, de kinderen in alle kleuren, het heldere verhaal en de mogelijkheden om daar in de les op in te spelen, een prentenboek dat in elke kleuterklas een plek moet krijgen.

Van het boek zijn vertelplaten beschikbaar voor een Kamishibai-vertelkastje, een draagbaar verteltheater in de vorm van een houten frame met deurtjes; open je die, dan zie je de illustratie.

Ballades en fabels

Oh wat een prachtige prenten staan er in het boek ‘Soms als ik een vlinder zie’. Mark Jansen overtrof zichzelf. Er is zóveel op te zien, elke prent met een eigen sfeer zoals het geheimzinnige bos, het ijskoude winterlandschap of een karakteristiek oud-Nederlands stadsstraatje met zachte penseelstreek en in warme pasteltinten en heldere kleuren.

Het boek bevat twaalf op rijm geschreven verhalen van singer-songwriter Boudewijn de Groot. Heel verschillend zijn ze: filosofisch in ‘Alleen zijn’, ballade-achtig in ‘Marjolijn en de eekhoorn’, en als moderne fabel in ‘De muis en de uil’.

Dit laatste gedicht vind ik het beste. Kernachtig en grappig zit de uil zichzelf zo te bewonderen om zijn wijsheid, dat hij vergeet om de muis te vangen. Een ander fijn gedicht vind ik ‘Kiezen’. Beknopt en bondig vertelt de dichter wat hij zo mooi vindt aan elk afzonderlijk seizoen.

Veel andere teksten zijn omslachtig en uitgebreid, met vele uitvoerige details die soms alleen bedacht lijken vanwege het rijm:

‘… daar kwam ik iemand tegen/ … na negen dagen regen’ of ... ‘geen auto’s meer, geen fietsers meer, maar een volkomen lege straat/ dat is misschien wel cool en chill/ maar ook wel lastig vroeg of laat.’

Dat maakt sommige gedichten langdradig, waardoor ik ze niet snel zou voorlezen aan kinderen – terwijl de illustraties daar eigenlijk zo toe uitnodigen.

De muziek en de boeiende arrangementen, uiteenlopend van karakter en genre, maken veel goed. Het boek is dus meer geschikt om op schoot te houden terwijl je naar de liedjes luistert.

Jaco van der Steen en De Groot zelf kleuren de muziek naar hun allerbeste kunnen. Honkytonkig in ‘Kiezen’, een rokerige jazzsfeer in ‘De kat Schaduw’, rockabilly-achtig in ‘Zebra’, en als herkenbare De Groot-songs in bijvoorbeeld ‘Droomgedrocht’.

Ik genoot van de warme, zuivere zang van Van der Steen en van Aysha Meis, bijvoorbeeld in ‘Het lied van de merel’. De begeleiding is gespeeld door uitstekende musici, waaronder De Groot zelf. 

Je vindt de tracks via de bekende streamingdiensten. Bij Lemniscaat kun je daarnaast lessuggesties downloaden voor muzieklessen aan kinderen van 6 tot 12 jaar – voor de groepsleerkracht is deze leeftijdsgroep te weinig nauwkeurig en daarmee de toepassing van de activiteiten lastig te bepalen, maar ervaren muziekvakleerkrachten kunnen hiermee uit de voeten.

In een aflevering van de podcast ‘Lemniscast’ vertellen Van der Steen en De Groot over de totstandkoming van liederen, Van der Steen vertelt hoe hij al lezend vaak meteen een idee van de goede melodie bij de teksten krijgt, en dat zijn dochters van toen 5 en 8 in enkele achtergrondkoortjes zingen. 

Fiesta den kurá: een feestje met muziek

Izaline Calister en Thijs Borsten stelden een boekje samen met de titel ‘Bon dia, goeiemorgen’, met 23 Papiamentstalige liedjes en de Nederlandse vertaling, en namen al die liedjes op in beide talen. Vrijwel elke liedtekst staat met vertaling op één pagina, met vaak daarnaast een fantasierijke illustratie in frisse zachte kleuren.

Waarom van sommige liedjes de vertaling van het tweede vers ontbreekt, wordt niet duidelijk, uit ruimtegebrek misschien?

Achterin het boek staan de tracks opgesomd, onder vermelding van bezetting, instrumentalisten, zangers, en genre. ‘Fiesta den kurá’ is bijvoorbeeld een tumba – een muziek- en dansstijl specifiek voor Aruba, Bonaire en Curaçao. We vinden verder reggae, ‘marcha’, merengue, tango en vele andere stijlen.

De opnames nodigen uit tot meedansen, de liedjes hebben vaak catchy melodietjes, ‘Tur mainta’, gearrangeerd als rumba, is een lied op de bekende melodie ‘Hänschen klein’, zie het lied 'Muzemeis' (alleen voor leden).

Bij elf liedjes uit het boek en de traditionele spreektekst ‘Give me one’ zijn lessuggesties die ook links naar filmpjes bevatten; hier vind je uitleg over de genres, neem die vooral mee in je les!

Hoe het met het zíngen in de klas zal gaan, vraag ik me soms wel af. ‘Kèrèkentènchi’ is enorm van omvang: b tot e’’, al is die e’’ een uitschieter. 

En sommige liedjes worden door Calister aan de lage kant gezongen, maar ‘hoog’ genoteerd: je zou zo in ‘Bon dia, goeiemorgen’ een fis’’ zingen. Maar voer je het lied een octaaf lager uit, op de hoogte van Izaline Calister, dan zit je onder het register waar kinderstemmen gewoonlijk bij kunnen, tot een lage fis en e. Ervaren muziekdocenten krijgen het vast getransponeerd, en dat is ook echt nodig voor je het in een po-klas kunt zingen. 

‘Blenchi’ is in het boek eveneens aan de lage kant genoteerd, maar wát een fijn lied: als je tekst en melodie onder de knie hebt, kun je het steeds sneller zingen, en het zal zo een leuke uitdaging zijn in de bovenbouw of in SVO.

Liedjes inclusief karaoketracks en -filmpjes staan op de website bondiagoeiemorgen (die je trouwens ook in het Papiaments kunt bekijken): .

Izaline Calister en Thijs Borsten trekken ook door het land met een muziektheatervoorstelling en een concert met dezelfde titel ‘Bon Dia, goeiemorgen’, zie  

Postpakket

Met ‘Post uit Parijs’ schreef Hans Hagen een vervolg op het heel goed ontvangen ‘De Pieto-toets’. Beide boeken zijn geschikt om voor te lezen aan kleuters en groep 3. Oudere kinderen, of kinderen die voorlopen met leesvaardigheden, kunnen de verhalen ook samen met de klas, of met een ouder, of zelfstandig lezen. 

De klas van juf Merel staat centraal in de korte samenhangende verhaaltjes. Korte zinnen kenmerken de teksten, de bladspiegel is overzichtelijk met relatief weinig tekst op de pagina. 

Omdat de klas een multiculturele klas is, met een juf die verliefd is op een juf, en de komst van Oekraïense kinderen, passen de verhalen ook bij ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’. Opdrachten en kwisjes wisselen de verhaaltjes af; Zoek dingen die beginnen met een ‘p’, een ‘pretletterspel’ of instructie om een ‘spinnendoosje’ te maken.

De werkbladen van deze opdrachten staan als downloads op de website van Hans Hagen. Ik vermoed dat ze bedoeld zijn voor de groepen 2 en 3, maar omdat de instructies zijn uitgeschreven op de werkbladen, zijn ze ook bruikbaar als oefenmateriaal in groepen 4 en 5.

Ook de muziek die Thijs Kammer bij het boek schreef, maakt het boek geschikt voor een bredere doelgroep. Voor de jonge kinderen zul je de vier liedjes vooral gebruiken als luisterliedjes, met de middenbouw kun je ze instuderen. De bladmuziek staat als melodie met akkoordsymbolen op de website, net als links naar audio- en begeleidingstracks om mee te oefenen of voor gebruik bij uitvoering, via You Tube, Spotify en Apple Music.