“Wat cool dat jullie geen schooluniform aan hoeven!”

Vanaf het allereerste contact was er meteen culturele uitwisseling. Twee schoolklassen uit Nederland en Engeland maakten begin 2017 op afstand kennis met elkaar. Ze deden dit aan de hand van een lied dat in beide talen bestaat: 'Fruitsalade'/'Fruit market'. Ze leerden het lied, verzonnen er dans- en andere activiteiten omheen en hielpen elkaar om het lied in de andere taal te leren zingen.

Het idee voor dit project ontstond kort na het verschijnen van mijn liedbundel Top Dog in 2014 in Engeland, met daarin Engelse vertalingen van tweeëndertig van mijn liedjes. De vertalingen maakte ik samen met Kathleen van de Weerd en Peter Hilken. Laatstgenoemde woont in Cambridge en testte de vertalingen bij basisscholen in Cambridge. Het idee voor een uitwisseling werd geboren.

Toen de muziekdocenten Louise Davis van de Cambridge International School (CIS) en Elna Lerk-de Wolf van basisschool De Breede Hei in Amersfoort ook enthousiast waren geworden, kon het project van start.

Meer weten over deze scholen en het schoolsysteem van de CIS?

Opzet van het project

In deze uitwisseling, die zes weken duurde, brachten we twee klassen met elkaar in contact. Het doel was een muzikale, culturele en persoonlijke uitwisseling.

Als uitgangspunt kozen we het lied 'Fruitsalade', in het Engels 'Fruit market', omdat dat aansluit bij de doelgroep, namelijk groep 5, in Engeland year 3, en omdat fruit als onderwerp universeel is.

We bedachten een schema waarin stond welke stappen er per week genomen zouden worden. In grote lijnen was dat schema als volgt:

• Week 1: Introductie van het project en het maken van een kennismakingsfilmpje voor de andere groep.
• Week 2: Kennismaken met het lied in de eigen taal. Beginnen met instuderen. Bedenken van aanvullende activiteiten zoals dans, drama en instrumentaal-ritmische begeleiding.
• Week 3: Filmpje opnemen van het lied in de eigen taal.
• Week 4: Vergelijken van de twee versies van het lied aan de hand van de filmpjes en schriftelijke opdrachten.
• Week 5: Instuderen van het lied in de andere taal.
• Week 6: Filmpje maken van het lied in de andere taal en afscheidsboodschap opnemen.

Zelf zoiets op touw zetten? Lees de tips!

Doelstellingen

Dit project had doelen zoals je die ook in een normale muziekles tegenkomt: correct leren zingen van het lied; bedenken van een choreografie; spelen van een ritmische begeleiding bij het lied. Daarnaast waren er doelen op het gebied van taal: kennismaken met de woorden voor fruit in de andere taal, en ervaren van verschillen in tekstopbouw, metrum en rijm.

En natuurlijk stond kennismaken en communiceren met kinderen uit het andere land centraal. Tot slot was het ervaren van het universele karakter van muziek en zingen een belangrijk punt.

Uitwisseling

Ik reisde in het najaar van 2016 naar Cambridge en Amersfoort om de klassen van Louise Davis bij het CIS en van Elna Lerk-de Wolf bij De Breede Hei te bezoeken en ze uit te nodigen om aan het project deel te nemen.

De beide muziekleerkrachten maakten via de mail nader kennis met elkaar. Naast de twee muziekdocenten nodigden we ook de groepsleerkrachten van de twee klassen uit voor het project.

Alle betrokkenen werden aangemeld bij een besloten groep op Facebook waar zij berichten, foto’s en filmpjes konden uitwisselen. Dit medium is daar zeer geschikt voor want er kan meteen gereageerd worden, wat de uitwisseling heel levendig maakt. Het besloten karakter van de groep maakte het ook niet nodig om rekening te houden met het al dan niet in beeld mogen brengen van leerlingen.

De schoolleider van de Breede Hei sloot zich in de loop van het project uit nieuwsgierigheid ook spontaan bij de groep aan.

Beide klassen hebben één muziekles per week. In die lessen zetten zij onder leiding van de vakdocenten de belangrijkste stappen: liedjes instuderen, bedenken van de dansjes, opdrachten maken en toevoegen van instrumentale begeleiding. De groepsleerkrachten konden in de tussenliggende dagen verder met herhalen van de liedjes en het bekijken van en reageren op de filmpjes en berichten in de Facebookgroep.

Na de kerstvakantie postte ik het eerste introductiefilmpje in de groep. Hierin stelde ik mezelf voor als liedjesschrijver en initiatiefnemer van het project. Ik legde ook uit hoe het project eruit zou gaan zien en moedigde ze aan om er iets moois van te maken.

In overeenstemming met de achterliggende gedachte van dit project plaatste ik twee versies van dit filmpje. Zowel een Nederlands filmpje met Engelse ondertitels als een Engels filmpje met Nederlandse ondertitels.

Daarna gingen de klassen zelf aan de slag om hun eerste foto’s en filmpjes te maken waarmee ze zich aan elkaar voorstelden. De Nederlandse klas liet in een mannequin challenge-filmpje (de leerlingen waren ’bevroren’ als etalagepoppen) een aantal voorwerpen uit hun klas zien met daarbij bordjes met het betreffende woord erbij. Ze vroegen de Engelse kinderen in het commentaarveld onder het filmpje welke objecten en woorden ze herkenden.

De Engelse kinderen lieten in een reactie onder dat filmpje al snel vol trots weten dat ze de meeste woorden begrepen. Ze hadden hun eerste Nederlandse woorden geleerd! De Engelse leerlingen stelden zich in hun filmpje netjes voor, vertelden allemaal uit welk land ze oorspronkelijk kwamen en wat hun favoriete fruitsoort was.

Ook schreven ze dat hun klas ‘Arafura’ heet. De Nederlanders wilden toen natuurlijk weten wat Arafura betekent. Karen, de Engelse groepsleerkracht, legde uit dat elke groep op hun school de naam van een zee heeft en dat Arafura een kleine zee bij Australië is. Een perfecte combinatie van educatie, interactie en plezier.

Elna: “Het was grappig dat de kinderen van beide scholen op dezelfde dingen reageerden. Engeland zei: ´Wat veel kinderen en wat leuk dat jullie zelf je kleding mogen kiezen!´ En Nederland: ´Wat een klein groepje en ze hebben allemaal hetzelfde aan!'”

De volgende stap was het leren van het lied in de eigen taal. Al snel verschenen er weer filmpjes in de groep. De klassen waren daar erg creatief in en vol lof over de wederzijdse prestaties.

Ik had van tevoren schriftelijke opdrachten bedacht waarmee de klassen vervolgens de twee versies van het lied konden vergelijken. Zo ontdekten ze de overeenkomsten en verschillen. Dit gebeurde aan de hand vragen als:

• Welke fruitsoorten komen in beide liedjes voor?
• Welke fruitsoorten worden in beide talen bijna hetzelfde geschreven?
• Welke fruitsoort in de andere taal lijkt helemaal niet op een woord dat je kent? Zoek uit wat het betekent.

Het doel was de kinderen gefocust met het lied aan de slag te laten gaan. Door deze oefening werden ze zich bewuster van de tekst en daardoor konden ze het lied later makkelijker zingen. Ten tweede was het doel te werken aan het begrip van de andere taal.

Ook staken ze iets op over hoe een liedtekst in elkaar zit. Een meisje in de Nederlandse klas ontdekte verbaasd: “Er zit niet hetzelfde aantal fruitsoorten in de twee versies!” Die ontdekking werd door juf Elna aangegrepen om uitleg te geven over rijm en metrum in een lied.

De leerkrachten en de kinderen waren vanaf het begin enthousiast en kwamen zelf met ideeën. In Cambridge maakten de kinderen gedichten over fruit en uit Amersfoort kwam er een filmpje met fruit-shakers.

Door een gelukkig toeval was medevertaalster Kathleen een paar dagen in Cambridge in de periode dat het project liep. Zij kon live meekijken met het project. Ook daar stelden de kinderen vragen over het vertaalproces.

Kathleen: “Eén van de jongens vroeg: ‘Hoe vertaal je eigenlijk iets van de ene taal in de andere?’ Hij begreep al wel dat het meer moest zijn dan woord voor woord omzetten.”

Uiteindelijk leerden de klassen ook het lied in elkaars taal zingen en maakten van het eindresultaat weer een filmpje. Dat was best moeilijk!

Elna Lerk-de Wolf bekende: “Engels begrijpen is één, maar Engels zingen als je hetzelfde liedje eerder in het Nederlands hebt geleerd, dat valt nog niet mee! Ik was de tekst zelf ook regelmatig door elkaar aan het halen."

De Engelse klas had het geluk dat er een Nederlandse tweeling in hun groep zat die hun klasgenootjes konden helpen met die rare Nederlandse klanken. Een leerling merkte op: “Het was eerst best moeilijk om Nederlands te leren, maar nu we wat fruitsoorten kennen, zouden we best nog meer Nederlandse woorden kunnen leren!”

Evaluatie

Na de aanloopfase waarin we de contacten legden en de planning en de technische details doornamen, liep het project op rolletjes. Vooral door het plezier dat de leerkrachten en leerlingen er duidelijk in hadden. Het was geweldig hoe de kinderen open en nieuwsgierig op elkaar reageerden.

Een jongen uit de Cambridge klas zei:”Dit was een super-idee; dingen van elkaar leren en nieuwe vrienden maken uit een ander land.” Een leerlinge van Breede Hei: “Ik vond het heel leuk om de liedjes te zingen en nieuwe vrienden te maken.”

De muzikale doelen zijn gehaald:

Muziekdocente Louise Davis in Cambridge:“Dit was een enorm verrijkende ervaring voor onze leerlingen. Zowel op het gebied van creativiteit, zang, taal en vriendschap! Onze leerlingen vonden het geweldig om hun uitvoeringen uit te wisselen met de Nederlandse klas.”

Muziekdocente Elna Lerk-de Wolf: “Het was leuk om met de klas al die Engelse fruitnamen op internet op te zoeken en dan te horen: ’Oooh, zijn dat gewoon frambozen!’ Maar ook om te merken hoeveel sommige kinderen eigenlijk al wisten van die Engelse namen, verbazingwekkend!”

Daarnaast is muziek in dit project een effectief middel geweest tot contact, verbinding en culturele uitwisseling. Voor zowel de leerlingen als de leerkrachten was dit een unieke ervaring, zij vroegen of er een vervolg komt. Hoewel een enkele leerling het ook wel weer mooi vond dat het klaar was.

Er is nog niets concreet afgesproken, maar ik verwacht dat deze klassen elkaar zullen blijven vinden. De Facebookgroep houd ik voorlopig in stand.

Voor mij als muziekdocent en liedjesmaker was dit project een feest. Ik had nog nooit zoiets gedaan en was aangenaam verrast dat de leerkrachten en leerlingen allerlei extra’s toevoegden, zoals de Engelse gedichten en het Nederlandse filmpje met de voorwerpen uit de klas. Daardoor werden de leerlingen meer eigenaar van het proces en ging het nog meer voor ze leven. Het deed me denken aan een bekende uitspraak van de Griekse filosoof Plutarchus: ‘Onderwijs is niet het vullen van een vat, maar het ontsteken van een vuur’.

Dat heb ik zeker ervaren. In de toekomst wil ik meer van dit soort projecten initiëren en meer tweetalige liedjes schrijven. Dat doe ik al, onder andere voor de Kleuteruniversiteit. Het blijft bijzonder om te zien hoe krachtig muziek kan werken bij het verbinden van mensen. Letterlijk en figuurlijk grensoverschrijdend.

Informatie over het muziekonderwijs op de scholen.

of terug naar het artikel

Cambridge International School

Cambridge International School (CIS) heeft een afdeling voor primair onderwijs en een voor voortgezet onderwijs. Tot en met het veertiende jaar heeft elke leerling wekelijks muziekles van Louise Davis en voor oudere leerlingen is het een keuzevak. Louise Davis is muziekdocent en hoofd van de afdeling muziek; zij bepaalt het curriculum. De lessen zijn over het algemeen praktisch: zang, dans, boomwhackers en andere percussie-instrumenten, blokfluit en ukeleles. In het voorgezette deel behandelt zij onder andere: ‘The Blues’, ‘Samba Music’, en
‘Musicals’. Een groot verschil met Nederland is dat op veel Engelse scholen diverse muzikale ensembles actief zijn. De CIS heeft een aantal koren voor verschillende leeftijdsgroepen en enkele instrumentale ensembles zoals
een kamerorkest en een band. De koren en ensembles repeteren in de middagpauze en hebben door het jaar heen regelmatig uitvoeringen.

Katholieke Basisschool De Breede Hei

Katholieke Basisschool De Breede Hei heeft muziek hoog in het vaandel staan. Muziekdocent Elna Lerk-de Wolf geeft wekelijks muzieklessen met aandacht voor zingen en spelen van, en luisteren naar muziek. Er is sprake van een doorlopende leerlijn. Regelmatig initieert Elna Lerk-de Wolf speciale lesactiviteiten, bijvoorbeeld dat muzikanten van een harmonievereniging over hun instrumenten komen vertellen. Eén groep doet een (mini)musical en voor kerst wordt een speciaal kerst-orkest opgezet. En kinderen die buitenschools muziekles hebben, mogen af en toe laten horen wat ze zelf al op hun instrument kunnen spelen. Begin dit schooljaar is er een schoolorkest gestart, dat onder schooltijd mag oefenen. Elna Lerk-de Wolf geeft na schooltijd een paar groepjes blokfluitles. Soms worden daar ook klarinet- en saxofoonlessen aan gekoppeld. Een docent van de muziekvereniging geeft deze dan.