“Vroeger startte de opleiding in september, met bijeenkomsten om de veertien dagen, een hele zaterdag. Op twaalf van die bijeenkomsten was er dan een baby- of dreumesgroep en een peutergroep. Eerst gaven de opleidingsdocenten aan die groepen les, daarna elke keer een van de deelnemers. Dat werd dan ook steeds bekeken en becommentarieerd. Dat was heel arbeidsintensief. De les waar je feedback op kreeg, was bovendien de eerste les die je gaf, dus je zat daar ook heel kwetsbaar. Bovendien: in de oude opleiding was het tweede examen, de lesanalyse, half april. Eind juni had je dan de uitslag van je lesanalyse. En vervolgens kon je pas de verplichte proefles in een bestaande groep geven.”

Vanwege de zomervakantie, en ook omdat studenten eerst nog een reeks fictieve lessen moesten maken, vond die les, feitelijk je eindexamen dus, dikwijls pas in het najaar plaats. “Zo deden mensen examen, anderhalf jaar na de start van de opleiding, bijna zonder dat ze iets in de praktijk hadden gedaan. Na de opleiding kwam dan die schok: ik kan het eigenlijk nog niet zelf. De opleiding in deze opzet was ook nog eens duur omdat er veel docenturen zaten in het volgen van die kindgroepen op de zaterdag. We kregen daardoor minder en minder aanmeldingen. Daarbij was het voor de docenten iets náást het gewone werk, waardoor de docentenstaf moeilijk te bemensen was.“

In de houding

“We hebben nu die week in de zomer, dan kun je ook de hele week heel intensief in dat onderwerp groeien. Een vast team van docenten begeleidt dat. Daarnaast nodigen we gastdocenten uit. In de zomerweek groei je in de houding van MoS-docent, daarna kun je zelf beginnen.” De praktijklessen binnen de opleiding zijn er dus uitgehaald, maar omdat studenten natuurlijk wel moeten oefenen, stelt de opleiding nu verplicht om vijf of zes lessen aan één praktijkgroep te geven. Het mag een kléín groepje zijn, maar het kan nu lekker in de buurt. Marjanka: “Op de vier studiedagen in het najaar zijn er ook kindgroepen aanwezig. We stellen op die dagen onderwerpen aan bod waar mensen in die fase van studie en praktijk tegenaan lopen.”

Overigens zijn leerstof en examenonderdelen hetzelfde gebleven. Eén onderdeel vindt plaats in januari, een half jaar na de zomerweek. Dat is het maken van een lesanalyse. Dit is in feite een observatie-examen; je observeert een les Muziek-op-Schoot, en analyseert die als examenopdracht. Daarvóór is er een liedexamen waarbij studenten geëxamineerd worden over hun zelf samengestelde lijst van 100 liedjes. Ook leveren studenten een serie lessen in, en wordt het uitvoeren van die reeks beoordeeld. Daartoe stuurt de student een van de gegeven lessen op video in. Marjanka: “Iemand die het echt een beetje plant, zou in april klaar kunnen zijn.”

Alle kranten

Annie Langelaar gaf Muziek op Schootcursussen en richtte de Stichting Peuters en Muziek op. Ook Margré van Gestel experimenteerde met muziek voor peuters. Eind jaren 80 van de vorige eeuw startte Marijke Albers met cursussen voor ouders met baby’s. “Marijke heeft toen álle kranten gehaald. Daarop kreeg ze heel veel verzoeken van mensen: ik wil zulke cursussen ook gaan geven! Zij had zich er zelf natuurlijk in geschoold en heeft toen een plan bedacht, contact gezocht met Annie Langelaar en experts ingeschakeld, fysiotherapeuten en psychologen. De eerste opleiding begon met twintig man, en viel onder het Landelijk Centrum voor Muziek en Onderwijs (LCMO). Na het verdwijnen van het LCMO, en na jaren waarin we nu onder déze organisatie en dan onder díe vielen, bedachten we een constructie met een organiserend bureau en de Stichting Muziek op Schoot die de kwaliteit bewaakte. De Stichting Muziek met het Jonge Kind fungeert nu als organiserend bureau. Ondertussen hebben we de post-hbo-certificering in orde gemaakt. Daardoor is het duidelijk dat studenten een hbo-vooropleiding moeten hebben. De kwaliteit van het muzikale niveau bewaken we via de toelating en deels in de examens. Daar zijn grote verschillen in. Maar het is een mooie combinatie, mensen trekken zich ook op aan elkaar. Nu kijken we af en toe wel eens naar conservatoria die belangstelling hebben; we willen dat best, samenwerken, maar we willen wel zelf in de hand houden hoe de opleiding eruit ziet.”

Gedeponeerd

“Het predicaat Muziek op Schoot (MoS) is gedeponeerd, dus je mag niet onder deze naam lessen geven zonder diploma. Gebruikt iemand deze naam voor haar of zijn lessen, dan krijgt dan krijgt deze persoon een brief en wijzen we haar of hem op deze opleiding. Verder moeten we gewoon zorgen dat we goed zijn, daarmee moeten we ons onderscheiden. Sinds 1990 staat op bijna alle muziekscholen een docent MoS! Dat hebben we wel bereikt! De opleiding voorziet enorm in de behoefte om muziek te maken met heel jonge kinderen.’’

In eerste instantie richt de Docent Muziek op Schootopleiding zich op musici die zich willen bijscholen om muziek te geven aan jonge kinderen. Marjanka vertelt dat de organisatie er destijds bewust voor koos om MoS op muziekscholen te gaan geven, zodat Muziek-op-Schoot in de ontwikkelingslijn van het gewone muziekonderwijs zou komen te staan, niet als muziektherapeutische benadering. Toch komen er ook muziektherapeuten voor de opleiding. Mensen vanuit het basisonderwijs vormen daarnaast een groep studenten. “Daartussendoor zwerven altijd mensen die via een andere weg komen. Nu de opleiding compacter is, trekken we bovendien studenten die wel al dit soort werk deden, maar die voorheen geen tijd hadden om de opleiding te doen.”

Als groep naar buiten

“Na hun opleiding komen studenten voor een deel terecht op plekken van MoS-docenten die ermee gaan stoppen, vanwege pensioen en zo. Verder zijn er in de loop van de tijd steeds meer afgestudeerden die in de kinderopvang gaan werken. Daar zie ik ook veel toekomst in. Kinderdagverblijven die een MoS-docent voor 10 weken inhuren, zeg maar. Op een paar plekken zijn er voorbeelden van mensen die elkaar opzoeken terwijl ze elkaars concurrent zijn. Dat genereert gek genoeg juist ook vraag: ´Ga naar mijn collega als je alleen op dinsdag kunt, want dan geeft zíj les´. We willen het landelijk gezien óók zo aanpakken: door ons te organiseren en als een groep naar buiten te komen. Ouders vragen via de website informatie aan, en zo kunnen wij MoSdocenten tippen. Daarnaast komt er bijvoorbeeld vraag vanuit asielzoekerscentra, of vanuit stichtingen waar ze met alleenstaande of heel jonge moeders bij elkaar komen – half in een therapeutische groep, soms over hechting of taalontwikkeling. Ze zoeken ons op, dat kun je alleen maar doen als je meer bekend bent.

Een van onze doelen is, om de belangen van alumni te behartigen. We bouwen aan een netwerk, zodat we mensen die vragen hebben, kunnen verwijzen naar MoS-docenten bij hen in de buurt. Toch is het nog steeds moeilijk om de groep van jonge ouders te bereiken. Mensen die hun eerste kindje krijgen, weten helemaal niet dat er zoiets als Muziek-op-Schoot bestaat. Maar we streven ernaar dat het voor iedereen normaal is om met een klein kindje naar een cursus muziek te gaan. En dat is ook leuk, samen met andere kinderen en ouders muziek maken en ervan genieten. Tegelijk doe je dan ideeën op hoe je muziek een plekje in de dagelijkse routine kunt geven...”

Tevreden

“Wij als docenten zijn voortdurend aan het afwegen – we horen natuurlijk ook feedback van de deelnemers. Ik moet zeggen, over het algemeen zijn we tevreden. We lopen wel aan tegen dingen die beter gecommuniceerd moeten worden. Maar dat is volgens mij inherent aan opleidingen. We luisteren absoluut. Kijk, de doelstelling is dat alle jonge kinderen opgroeien met muziek. Dat zit in je achterhoofd. Via de MoS-docenten willen we zoveel mogelijk kinderen bereiken.”