Samen met Maartje van den Boom bezocht ik eind 2018 de tv-opnamen van het MMidK Kerst Muziekgala in de Brabanthallen in Den Bosch. Het Kerst Muziekgala vormde de bekroning van de ‘Lang Leve de Muziekwedstrijd’ voor groepen 6/7 van de basisschool. Schoolklassen die eraan wilden meedoen, studeerden met de hele klas een zelfbedacht of bestaand lied of muziekstuk van anderhalve minuut in, maakten daarvan een filmpje en stuurden dit op.

Maar liefst tweehonderd schoolklassen, dat zijn zesduizend kinderen, deden mee. Een jury koos daaruit honderdvijftig klassen; die kregen vervolgens begeleiding van een vakleerkracht muziek en mochten auditie doen in provinciale voorrondes. De scholen van de klassen die afvielen, kregen een teamtraining muziek aangeboden. De twaalf scholen die door devoorrondes kwamen (uit elke provincie één), mochten deelnemen aan de Lang Leve de Muziekshows op televisie. Daar streden ze tegen elkaar in een wedstrijd met muziekspelletjes en -quizjes.

Tijdens de tv-opnames van het Kerst Muziekgala, waarbij koningin Máxima aanwezig was, zagen we ten slotte alle twaalf klassen terug in de grootste schoolband van Nederland. Verder traden enkele talentvolle kinderen op met bekende Nederlanders zoals Ilse de Lange, Matt Simons en Guus Meeuwis. Die kinderen werden al een tijdje gevolgd, en waren gefilmd tijdens hun muzikale bezigheden en tijdens gesprekjes met koningin Máxima over hun instrument. 2018 was de derde editie van de wedstrijd.

(Op weg naar) het Nieuwjaarsconcert

Maartje was daarnaast met een groep kinderen van 11 en 14 jaar aanwezig bij de finale van de compositiewedstrijd Op weg naar het Nieuwjaarsconcert van het NBE, de laatste stap voor het eigenlijke NBE-Nieuwjaarsconcert. Voor die wedstrijd schreven individuele kinderen of duo’s in leeftijden tot 18 jaar zelf een muziekstuk van niet meer dan vier minuten lengte, en stuurden daarvan een audio-opname of filmpje in.

De jury koos maximaal zestig stukken die de componisten zelf mochten voorspelen tijdens vier regionale voorrondeconcerten. De 24 winnaars hiervan kregen (compositie?-)workshops aangeboden, twaalf deelnemers gingen uiteindelijk door naar de finale in Tivoli/Vredenburg, en drie van die finalisten traden op bij het Nieuwjaarsconcert in het Concertgebouw op 1 januari 2019. Deze compositiewedstrijd bestaat al ruim twintig jaar, met elk jaar een ander thema, vorige keer ‘Adam en Eva’.

Show en licht versus zelf componeren

Als je heel concreet inzoomt op wat er te zien was op het podium, dan komen Maartje en ik tot de conclusie dat het Kerstgala misschien iets meer draaide om bestaande muziek, en om bekende Nederlanders. Al in de stap vóór het Kerst Muziekgala, in de Lang Leve de Muziekshows waar dus het spelelement belangrijk was, zagen we de deelnemende kinderen daarnaast met veel show en licht en attributen op tv.

Maartje: “Maar in de finale van de compositiewedstrijd van het NBE waren het puur de jonge deelnemers met de instrumenten, die zelf op een podium het muzikale verhaal vertelden. Dat was zelfs tweeledig, ze vertelden niet alleen over hun compositie, maar speelden ook het verhaal van het in muziek uitgewerkte thema.” Haar analyse: “Het NBE zit veel meer op het creëren, het componeren van iets wat je ook zelf gaat uitvoeren.” Dat komt overeen met wat het NBE zelf over zijn doelstelling zegt; de kern van wedstrijd is het zelf muziek spelen of componeren en het ontwikkelen van talent.

Creatief, met de klas of in je eentje

De musici die de kinderen ondersteunden, zijn bij het NBE daarnaast van een heel ander soort bekendheid dan Ilse de Lange of Guus Meeuwis die aan het Kerst Muziekgala meededen. De doelstelling van MMidK is dan ook het bereiken en raken van zoveel mogelijk kinderen.

Maartje vertelt vanuit haar ervaring als muziekconsulent dat een schoolklas die een lied instuurt, vaak al weken heel gefocust met muziek bezig is geweest. “Dat brengt heel veel positieve energie bij die kinderen teweeg”, zegt ze.

En dat brengt ons op een ander verschil: dat van het compositieproces. “Het leuke van die Lang Leve de Muziekwedstrijd is: dan heb je ook meteen een complete klas te pakken, dat beleef je de hele tijd samen.” Terwijl de compositiewedstrijd van het NBE zich richt op jonge componisten die alleen werken of in een duo. “Het hele creatieve proces doe je daar in je eentje, misschien met een leraar of ouder of zo, dat is natuurlijk echt anders”, zegt Maartje.

Overeenkomst: er helemaal voor gaan

Maartje ziet niet alleen verschillen. Een grote overeenkomst tussen de twee concerten die zij bezocht, was het enthousiasme van de deelnemers. “Je zag bij het Kerst Muziekgala gewoon dat de kinderen genoten en er helemaal voor gingen, en dat voelde je ook in de zaal, zelfs met vijfduizend mensen. Dat was ook zo bij de NBE finale in Utrecht. De gezichten van de kinderen zijn me het meest bijgebleven, ze hadden zoveel lol in wat ze aan het doen waren.”

Maartje denkt wel dat de voorstelling van MMidK meer in de smaak valt bij kinderen. “Dat is meer de taal die de kinderen gewend zijn, ze snappen meteen wat daar gebeurt. Bij het NBE zijn er heel toegankelijke stukken, maar ook muziek die vraagt om meer concentratie en een langere spanningsboog. Ik vind het echt geweldig wat die kinderen daar hebben gedaan, maar je moet meer gewend zijn om gericht te luisteren. Ik denk dat dat voor veel kinderen niet gewoon is.”

Alhoewel…: “Ik had een schare kinderen mee naar het NBE, een paar pubers van 14 en een paar kinderen van 11, en die waren allemaal razend enthousiast. Het werkte zo wel om kinderen tot meer verschillende soorten muziek toegang te laten krijgen.”

Maartje denkt dat zo’n wedstrijd van het NBE enorm helpt om een drempel te verlagen, “want als leeftijdsgenoten muziek maken die niet heel erg voor de hand ligt, is een kind eerder geneigd om daar ook naar te luisteren dan wanneer volwassenen dat doen. Dan wordt het eerder muziek van de jeugd. Ik vind het een heel goed initiatief.”

Maar ook MMidK is een heel goed initiatief, voegt ze eraan toe. “Ik denk dat het goed is dat beide bestaan, dat mensen die niet met zoveel soorten muziek in aanraking komen die ervaring kunnen opdoen, waardoor er bij kinderen luikjes opengaan. Ik bedoel: dat scholen en kinderen ervaren wat muziek allemaal doet en dat ze uiteindelijk verdergaan dan de gebaande paden.”

Voorbereidende workshops

De kinderen waarmee Maartje de finale van de compositiewedstrijd bezocht, waren verder verrast door de workshops die het NBE voorafgaand aan de finale had georganiseerd. Maartje: “Op heel leuke creatieve wijze hebben we samen met mensen die we helemaal niet kenden in twintig minuutjes een nieuw muziekstuk gemaakt, waarbij iedereen ontzettend veel lol had, en waarin ook ieder z’n eigen inbreng had. We hebben ook nog een workshop bodypercussie gedaan. Iedereen kon meedoen, en als je niet wilde meedoen, kon je luisteren. Er heerste een heel ongedwongen sfeer en je was al snel samen muziek aan het maken. Dat was een geweldige voorbereiding op de finalevoorstelling.”

Maar, geeft ze toe, dat is natuurlijk bij het Kerst Muziekgala niet te realiseren, uiteindelijk zaten daar bijna vijfduizend kinderen in de zaal. “Daar zit de voorbereiding meer op school, daar moet je met de klas op school aan werken.”
 

Met passie aan het spelen

Wie waren die vijfduizend kinderen op de tribune in Den Bosch? Alle scholen die aan de subsidieregeling Impuls
Muziekonderwijs hebben meegedaan en die in de regio Den Bosch wonen, hebben een uitnodiging gekregen
om de opnames bij te wonen. Die kwamen natuurlijk niet allemaal, maar ook scholen die niet in het hele
‘show’-traject zaten, werden erbij betrokken.

En dat is goed vindt Maartje, want: “Zo werkt het natuurlijk verder door. Alle scholen die bij het Kerstgala waren, vinden muziek belangrijk, anders zouden ze geen subsidie hebben aangevraagd. Hen biedt het een enorme impuls om daar weer mee verder te gaan want de kinderen die erbij waren, zijn helemaal in vuur en vlam. Als zij dan weer op school komen, breidt dat vuurtje zich uit.”

Maartje denkt dat de filmpjes over de individuele kinderen die al goed muziek kunnen maken, een belangrijke rol speelden in het overbrengen van dat vuur. “Bijvoorbeeld de passie waarmee dat trombonejongetje met de harmonie of fanfare aan
het meespelen was, dat zullen kinderen toch ook wel hebben gezien.”

Eén plus één is honderd

In elk geval hebben beide voorstellingen indruk op haar gemaakt: “Bij het Kerst Muziekgala van Méér Muziek in de Klas was ik onder de indruk van de prachtige show, de grootsheid, en de hoeveelheid kinderen die samen met veel plezier muziek maken." 

"Als geoefend luisteraar was ik meer verrast door de finale van de NBE-compositiewedstrijd in Utrecht, door wat de jongeren allemaal hebben bedacht en gemaakt, en het enthousiasme en de passie waarmee ze daarover stonden te vertellen en te musiceren, de kwaliteit die daar stond. Heel bijzonder was het om te zien hoe de kinderen het thema ‘Adam en Eva’ hadden vormgegeven in hun compositie, en hoe ze de verleiding van de appel hadden vertaald in de verleiding van een zakje chips, of hun telefoon, hoe ze daar speels en creatief mee waren omgegaan. Dat was interessant, ik heb een hele leuke middag gehad.”

En dan over wat de deelnemers geleerd hebben: “De kinderen die meededen, hebben sowieso ervaren hoe gaaf samen muziek maken is. Het mooie is dat ze daar door professionals bij werden geholpen, geschoold. Hopelijk gaan er dan wat vlammetjes branden, als ze voelen dat ze zich daarin ontwikkelen.”

Zo zag Maartje als toeschouwer bij de finale van de NBE-compositiewedstrijd de ogen van een van de deelnemers, zoon van vrienden, helemaal glinsteren toen het orkest inzette bij zijn stuk, ze voelde bijna hoe hij kon ervaren: ‘goh, wat ik in mijn hoofd heb bedacht, is nu om mij heen, en ik kan daar nog sturing aan geven ook’.

En wat ze verder hebben geleerd, peinst ze: “Alle dingen die je leert als je samen muziek maakt: luisteren, samenwerken, uitdrukking geven aan emoties, teksten interpreteren, hoe sta je op het podium, beleving van muziek, samen iets beleven,” en ook, misschien wel het belangrijkste, “dat je samen veel meer bent dan alleen. Bij muziek maken is de som van één plus één honderd, daardoor stijg je uit boven het alledaagse.”

Kerst Muziekgala 2019

Het Kerst Muziekgala 2019 is op 22 december om 21:30 uur uitgezonden op NPO 1. Koningin Máxima
is eregast en o.a. Wibi Soerjadi, Suzan & Freek en Gerard Joling leverden een muzikale bijdrage.
De Lang Leve de Muziekshows waren vanaf 9 november 2019 op zaterdagavonden te zien om 18:25 uur op NPO Zapp, met de finale op 21 december.

Terugkijken kan via Zapp.nl of via NPO Start

NBE Nieuwjaarsconcerten 2020

Het NBE Nieuwjaarsconcert is op 1 januari 2020 ’s avonds uitgezonden door de VARA op NPO2. Hieraan voorafgaand kon je de generale en twee opnames van de Nieuwjaarsconcerten live bijwonen. Terugkijken kan eveneens via NPO Start.